Profesori i historisë së Europës Juglindore në Universitetin e Vjenës, Oliver Jens Schmitt, përshkruan procesin e ndërrimit të emrit të arbërve në «shqiptarë» si një reagim ndaj tronditjes së thellë kulturore që rezultoi nga osmanizimi dhe islamizimi i shoqërisë arbërore.
«Në Mesjetë, shqiptarët njihnin si emër për vetëvetën si popull vetëm termin «arbër», zonat ku shtriheshin i quanin «Arbëria» ose «Arbënia». […] Braktisja e emrit të vjetër ndodhi shumë vonë, rreth [vitit] 1700, dhe së paku në këtë pikëpamje përfaqëson një dukuri që bie në sy në kontekstin europian.
Përse një grup i madh merr një emër tjetër? Shoqëria shqiptare u trondit në themelet e saja nga pushtimi osman, [pushtim] i cili zgjati një shekull (1385–ca. 1500) dhe solli në disa regjione shkatërrime të mëdha dhe humbje të popullsisë.
Në shekullin 16 e në veçanti në shekullin 17 shumë shqiptarë u konvertuan në Islam. Emri «arbër» ishte i lidhur ngushtë me kulturën e krishtëre të Mesjetës e cila u shty mënjanë nga Islami. Shqiptarët e islamizuar, si pjesë e bartësve të pushtetit në Ballkan, e mënjanuan gjithnjë e më shumë një emër të tillë që rikujtonte të kaluarën e krishtëre.
Termi «shqiptar» (me gjasë nga fjala «shqiptoj») u përhap gradualisht në Ballkan – me gjasë në shekullin 18 –, edhe tek krishtërët shqiptarë [arbër], dhe shërbente si veçim nga të tjerët me gjuhë të nryshme [nga shqipja]. Mirëpo, ai [term i ri] nuk i rroki ato bashkësi shqiptare jashtë nukleusit të trevave shqiptare, do të thotë në Greqi dhe në Jug të Italisë. […]
Asnjë popull tjetër europian i Kohës së Re nuk ka bërë një ndrrim kaq radikal të identitetit si reagim ndaj tronditjes së thellë kulturore: [Termi] «Shqiptar» e vuri në pah ndrrimin total të orientimiit të shoqërisë shqiptare, shumica absolute e së cilës deri më 1912 shikonte drejt Stambollit, kryeqytetit të Perandorisë Osmane.»
Burimi: Oliver Jens Schmitt – «Die Albaner» («Shqiptarët»), 2012, München, C.H. Beck, faqja 19–21.
