Sipas Panajoti Kupitorit (pjesa pare)
Perktheu nga origjinali, studiuesi i përjetshëm: Altin Kocaqi
Gjuha e popullit Shqiptar, deri pak vite më parë ishte e panjohur në filologji dhe në vetë gjuhësinë ose në kërkimet e shkencës së gjuhës. Drejtësisht për këtë u ngrit çudia se si populli i lashtë shqiptar, që nga kohët e lashta banon në mes të Europës, i dëgjuar e me faqe të mbushura krenarie, qendroi i panjohur deri në fund dhe dijetarët nuk njohën shkallën e afrisë së tij me popujt e tjerë të Europës si dhe afrinë e gjuhës së tyre me të tjerët.
Në revistën e përgjithshme: ‘’Allgememe Monatsschrift” në Nëntor të 1845 u botua shkrimi i gjuhëtarit Gustavo Stier i cili e renditi shqipen në familjen indogjermane. Me mënçuri, ai shënoi se: Ja vlen të thuhet se deri në kohët e reja ky popull që banon në zemër të Europës qëndroi në errësirë, po kështu dhe shkalla e afrisë së tij me gjuhët e popujve të tjerë edhe pse në këto vite janë saktësuar gjuhët më të largëta të kombeve të botës si dhe afritë e tyre gjuhësore, ndërsa shqipja jo”. Gustavo Stier arrin në përfundime se gjuha shqipe hyn në grupin e gjuhëve indoeuropiane jafetike dhe renditet në këtë pjesë të gjuhëve duke marrë si dëshmi emrat aritmetikë, rimën ekzistuese dhe mbaresat e rimave të gjuhës shqipe dhe duke i krahasuar ato me ato të sanskritishtes, greqishtes, latinishtes dhe gjuhëve të tjera klasike.
Kësaj dileme i hyn edhe Fallmerayer tre vjet më vonë, i cili thotë: “Të parët autoktonë ishin Shqiptarët . Ata ishin etni para fillesave të çdo historie dhe në këtë vend banonin, ose erdhën përpara viteve historike”. Në pjesën e dytë ngre pikpyetjet: “Kur? Si? Dhe nga erdhën në Shqipëri?” Ndërsa në pjesën e parë duket më i drejtpërdrejtë. Por a banonin në këtë vend që nga kohët e shumëvjetra si populli Pellazg apo erdhën me Ellinët? Banuan këtu gjithë kohën e parë dhe në kohët e mëvonëshme lëvizën e rrëshqitën me dallgët e lëvizjeve të mëdha të kombeve si Unët, Alanët, Bullgarët, Avarët, Sllavët?
Shqiptarëve në Shqipëri, drejtësisht u takon fjala e parë për këto çështje, por ata kurrë nuk punuan për zgjidhjen e këtyre çështjeve sepse kishin mungesën e lirisë dhe të shkollimit. Shqiptarët nuk përdorën kurrë as politikën e as shkencën për qëndresën e përbashkët dhe as që u erdhi dëshira – sipas Falmerayerit – që të dilnin nga horizonti i familjes, i fisit e i pasurisë së veçantë dhe kështu u shndërruan në trashëgimtarë të skamjes dhe gjakmarrjes. Shqipëri do të thotë – për Falmerayerin – atdheu i dijetarëve të vegjël, rezervuar i qytetërimit dhe i fuqisë natyrore, vend i cili nuk i bindet as vetes dhe as të tjerëve. Ky komb – sipas tij – vetmohoet; anarkia dhe paqeverisja janë shembëlltyra e shpirtit dhe e kuptimit të jetës së tyre. Dallohen para së gjithash nga bukuria kombëtare dhe sakrificat e mëdha por nuk i shpëtojnë të gjitha të këqijave të skllavërisë.
Kjo pjesë eshte shkeputur nga Libri Panajoti Kupitorit” Studime Shqiptare”.
